Zastanawiasz się, co to jest premia uznaniowa i czym różni się od innych składników wynagrodzenia? Chcesz wiedzieć, od czego zależy i czy warto ją przyznawać? A może jesteś pracownikiem i chcesz zorientować się, czy masz prawo do otrzymania premii uznaniowej i jak możesz je wyegzekwować? W tym artykule znajdziesz odpowiedzi na wszystkie te pytania.
Dowiesz się:
- czym różni się premia uznaniowa od premii regulaminowej,
- jakie mogą być kryteria przyznawania premii uznaniowej,
- jakie są prawa pracownika w związku z premią uznaniową,
- jak wyglądają kwestie podatkowe związane z premią uznaniową,
- czy premia uznaniowa wchodzi do podstawy chorobowego,
- czy premia uznaniowa wlicza się do emerytury.
Motywowanie pracowników jest jedną z najbardziej frapujących kwestii, przed jaką stają przedsiębiorcy. Specjaliści obok wynagrodzenia, jednym tchem wymieniają nagrody i benefity pracownicze jako najskuteczniejsze narzędzia przekonujące do pracy. Warto więc z nich korzystać. Jak robić to zgodnie z prawem i korzyścią dla wszystkich?
Czym jest premia uznaniowa?
Premia uznaniowa to rodzaj dodatkowego wynagrodzenia przyznawanego pracownikom według uznania pracodawcy. W przeciwieństwie do premii regulaminowej, której zasady przyznawania są z góry ustalone, premia uznaniowa zależy od decyzji przełożonego.
To szef autonomicznie decyduje, czy taka premia będzie wypłacona, komu i w jakiej wysokości.
Za co można dostać premię uznaniową?
Pracodawcy zazwyczaj przyznają premie uznaniowe za proaktywność pracowników, produktywną postawę w pracy, szczególne osiągnięcia lub realizację dodatkowych zadań. Nie ma jednak z góry określonej listy zasług, z której szefowie korzystają przy jej przyznawaniu.
Choć Kodeks pracy nie zawiera definicji premii uznaniowej, ani nie reguluje zasad jej przyznawania, można w nim znaleźć pewne przepisy, które pośrednio się do niej odnoszą:
- Art. 105 mówi o nagrodach i wyróżnieniach, które mogą być przyznawane pracownikom za wzorowe wypełnianie obowiązków, inicjatywę w pracy i podnoszenie jej wydajności. Premia uznaniowa może być traktowana jako forma nagrody.
- Art. 18 mówi o składnikach wynagrodzenia za pracę. Premia uznaniowa jest jednym ze składników wynagrodzenia, a zatem podlega ona przepisom o wynagradzaniu.
Wynika z tego wprost, że pracodawca nie musi mieć obiektywnych kryteriów przyznawania premii uznaniowej, jednak warto, żeby te zasady były, chociaż częściowo (np. ustnie) określone. Dzięki temu pracownik, wiedząc, za co może dostać premię, będzie bardziej zmotywowany do osiągania dobrych wyników.
Premia uznaniowa – przykłady
Premia uznaniowa będzie różniła się w zależności od branży i stanowiska, jednak przykład może nieco rozjaśnić tę kwestię. Tego typu wynagrodzeniem mogą być dodatkowe pieniądze dla dziennikarza nominowanego do istotnej nagrody. Ponieważ wyróżnienie podnosi prestiż redakcji, w której pracuje dziennikarz, jest zasadne, że redaktor naczelny wyznacza dodatkową premię uznaniową dla takiej osoby.
Inny przykład: firma produkcyjna przyjęła zlecenie z bardzo szybkim terminem realizacji. Grupa pracowników bez wielkiej zachęty ze strony przełożonego szczególnie zaangażowała się w to, aby go dotrzymać, mimo piętrzących się po drodze wyzwań – problemów z maszynami, przerwaniem łańcucha dostaw. Menedżer za tę proaktywność przyznał im dodatkowe wynagrodzenie.
Każda z przytoczonych osób powinna informację o przyznaniu nagrody pieniężnej otrzymać na piśmie. Przekazanie takiego dokumentu jest bowiem zobowiązaniem pracodawcy do jej wypłacenia. Oznacza to, że zabranie premii uznaniowej po jej pisemnym uzasadnieniu nie jest już możliwe, a pracownik swoich praw może dochodzić przed sądem.
Premia uznaniowa – wzór pisma uzasadniającego przyznanie
Imię i nazwisko pracownika: [imię i nazwisko]
Stanowisko: [stanowisko]
Okres, za który przyznawana jest premia: [okres]
Wysokość premii: [kwota]
Uzasadnienie:
Premia uznaniowa w wysokości [kwota] została przyznana [imię i nazwisko] za [podaj powód].
Szczegółowe uzasadnienie:
Wymień konkretne osiągnięcia pracownika, np.:
- zwiększenie sprzedaży o [procent],
- pozyskanie nowego klienta,
- zrealizowanie projektu przed terminem,
- wdrożenie nowego rozwiązania,
- otrzymanie pochwały od klienta.
Podkreśl wpływ działań pracownika na firmę, np.:
- zwiększenie zysków,
- wzmocnienie pozycji firmy na rynku,
- poprawa jakości obsługi klienta,
- zmniejszenie odsetka reklamacji,
usprawnienie procesów.
Premia uznaniowa w umowie o pracę
Warto podkreślić, że polskie prawo nie nakazuje wpisywania do umowy o pracę informacji o żadnym rodzaju premii. W związku z tym premia uznaniowa w umowie o pracę zazwyczaj nie jest wpisywana, choć nie ma również przepisu, który by tego zakazywał.
Jeśli pracodawcy decydują się na wpisanie informacji na temat premii uznaniowej do dokumentów kadrowych, to robią to albo w umowie o pracę, albo w innych dokumentach wewnątrzzakładowych np. w regulaminie wynagrodzenia. Przy czym należy pamiętać, że takie dokumenty tworzy się zazwyczaj w firmach zatrudniających powyżej 20 osób.
Wpisanie premii uznaniowej do dokumentów nie oznacza jednak, że pracownik może jej żądać, bo jak już podkreślaliśmy, to pracodawca ma tu dużą swobodę.
Brak przepisów mówiących wprost o premii uznaniowej nie zwalnia jednak pracodawców z równego traktowania pracowników. Jeśli bowiem nagradzana jest grupa osób, a ktoś zostaje pominięty, np. ze względu na płeć lub po prostu osobiste sympatie, można dochodzić swoich praw w sądzie. Są to jednak dość trudne sprawy, ponieważ konieczne jest udowodnienie, iż osoba dyskryminowana pracowała z taką samą efektywnością co pozostałe.
Aspektem prawnym w kwestii umowy o pracę i premii uznaniowej jest to, że nie może być ona jedynym składnikiem wynagrodzenia. Prawidłowe rozwiązanie to wynagrodzenie zasadnicze plus premia uznaniowa.
Premia uznaniowa a chorobowe i urlop
Należy pamiętać, że premie uznaniowe nie są stałym składnikiem wynagrodzenia, więc w większości przypadków nie będą brane pod uwagę przy wypłacaniu pensji podczas choroby i urlopu.
Premia uznaniowa wchodzi do podstawy zasiłku chorobowego, tylko gdy zostaną spełnione dwa warunki: od tych składników jest odprowadzana składka chorobowa oraz pracownik traci te składniki za okres choroby (są pomniejszane).
Jeśli chcielibyśmy taką premię wypłacić pracownikowi za okres niezdolności do pracy lub podczas urlopu, to nie ma przeszkód prawnych, jednak zatracamy w takim wypadku sens premii, jako motywatora.
Jak opodatkowana jest premia uznaniowa?
Otrzymując premię, nie należy spodziewać się, że cała kwota przyznanej nagrody trafi na konto nagrodzonego. Premia uznaniowa, podobnie jak inne składniki wynagrodzenia, podlega obowiązkowym składkom ZUS i podatkowi dochodowemu. Składki te są niestety dość wysokie – zarówno po stronie pracownika, jak i pracodawcy. W zależności od progu dochodowego pracownika, ich wartość może oscylować nawet w granicach 40%.
Czy premia uznaniowa wlicza się do emerytury?
Tak, ponieważ premia uznaniowa to oskładkowany element wynagrodzenia, wlicza się on do emerytury. Należy tu przede wszystkim zaznaczyć, że jednym z głównych czynników wpływających na wysokość emerytury jest kapitał zgromadzony na koncie emerytalnym. Z kolei głównym składnikiem tego kapitału jest suma kwot zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne.
Nagroda a premia uznaniowa?
W praktyce są to te same narzędzia, choć nazewnictwo bywa dość mylące. Zarówno nagroda, jak i premia uznaniowa są zależne od subiektywnej oceny i nie są stałym składnikiem wynagrodzenia. Opozycją zarówno dla nagrody, jak i dla premii uznaniowej jest premia regulaminowa (nazywana także premią roszczeniową), która jest przyznawana wg obiektywnie spisanych kryteriów. Premia regulaminowa to np. dodatkowe wynagrodzenie za zrealizowanie planu sprzedażowego, które jest rozwiązaniem bardzo często stosowanym dla stanowisk handlowców.
Warto znać różnicę pomiędzy premią uznaniową a nagrodą jubileuszową, bo rodzi ona inne obowiązki względem ZUS. Nagroda jubileuszowa wypłacana nie częściej niż raz na 5 lat, jest premią nieoskładkowaną.
Jak docenić pracownika?
Docenienie pracownika jest istotnym aspektem motywacyjnym i warto inwestować w benefity. Nie zawsze jednak muszą być to nagrody lub premie pieniężne. Jeśli chcemy uniknąć kosztów (które występują zarówno po stronie pracownika jak i pracodawcy), warto rozważyć uniwersalne i pożądane na rynku benefity pracownicze.
Taki benefit otrzymywany co miesiąc daje poczucie comiesięcznej gratyfikacji, choć formalnie nie jest to dodatek do wynagrodzenia. Pracownicy, otrzymując dodatkowe środki na karcie lunchowej, czują się docenieni i ważni. Zwiększa to ich siłę nabywczą i zabezpiecza najważniejsze, codzienne potrzeby. Dając pracownikom kartę lunchową, pracodawca mówi „dbam o Ciebie, Twój komfort pracy, liczę, że zrobisz sobie przerwę na lunch, bo na to zasługujesz".
Świetnym wyjściem są karty lunchowe, które do kwoty 450 zł nie podlegają oskładkowaniu ZUS. Zwłaszcza że ich wykorzystanie wcale nie musi obejmować posiłku w trakcie pracy. Członkowie organizacji mogą przyznanym budżetem zarządzać w sposób autonomiczny, np. finansując rodzinne wyjście do restauracji w weekend lub kolację z partnerem.