Wyobraź sobie, że każdy weekend trwa trzy dni. Brzmi kusząco, prawda? Koncepcja 4-dniowego tygodnia pracy zyskuje na popularności na całym świecie, a dyskusje na ten temat coraz częściej pojawiają się również w Polsce. Czy jednak takie rozwiązanie jest możliwe do wprowadzenia w naszym kraju?
4-dniowy tydzień pracy w Polsce – kiedy wejdzie w życie?
Dyskusja dookoła 4-dniowego tygodnia pracy toczy się już od kilku lat. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej analizuje różne modele skrócenia czasu pracy, w tym 4-dniowy tydzień oraz 7-godzinny dzień pracy. Chociaż konkretna data wdrożenia takich zmian nie została jeszcze ustalona, media donoszą, że projekt ustawy może pojawić się wiosną 2025 roku. To oznacza, że projekt „4-dniowy tydzień pracy” może trafić do sejmu już niebawem.
Ale zanim to się stanie, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zleciło Centralnemu Instytutowi Ochrony Pracy oraz Instytutowi Medycyny Pracy im. prof. dra med. J. Nofera przeprowadzenie badań dotyczących wpływu rozwiązania na jakość i efektywność pracy. A na wyniki musimy jeszcze chwilę poczekać. Jednak jeśli pracodawca chce wprowadzić 4-dniowy tydzień pracy w swojej firmie, nic nie stoi mu na przeszkodzie.
A na pewno nie robi tego kodeks pracy.
Choć zgodnie z nim standardowy czas pracy w Polsce wynosi 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo, to już teraz istnieje możliwość elastycznego podejścia do organizacji czasu pracy. Artykuł 143 Kodeksu pracy przewiduje możliwość wprowadzenia systemu, w którym zatrudniony może pracować maksymalnie przez 4 dni w tygodniu, nawet do 12 godzin dziennie.
Art. 143. [System skróconego tygodnia pracy]
Na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system skróconego tygodnia pracy. W tym systemie jest dopuszczalne wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.
Wynika z tego, że zgodnie z polskim prawem, pracodawca i pracownik mogą ustalić krótszy tydzień pracy, pod warunkiem zachowania ogólnej liczby godzin pracy w okresie rozliczeniowym.
Gdzie pracuje się tylko 4 dni w tygodniu?
Na świecie istnieją miejsca, w których 4WW (4-work-week) jest już standardem. Należy do nich Belgia, która wprowadziła możliwość skrócenia tygodnia pracy dla osób zatrudnionych na pełen etat. Pracownicy mogą pracować cztery dni w tygodniu, pod warunkiem że przepracują pełny wymiar godzin w tym okresie.
Z kolei Wielka Brytania przeprowadziła pilotażowy program czterodniowego tygodnia pracy, obejmujący 61 firm zatrudniających 2,9 tys. pracowników. Po roku od rozpoczęcia programu, 89% firm zdecydowało się utrzymać ten model. Średni wzrost przychodów wyniósł 35% w porównaniu do poprzedniego roku, a 71% pracowników zadeklarowało zmniejszenie wypalenia zawodowego. Podobne testy przeprowadzono w Niemczech, gdzie 71% pracowników wyraziło chęć pracy w systemie czterodniowego tygodnia (1).
W zestawieniu nie może zabraknąć Islandii. Ta przeprowadziła szeroko zakrojone badania nad skróceniem tygodnia pracy. Wyniki pokazały, że przy mniejszym czasie wykonywania obowiązków produktywność pracowników pozostała na tym samym poziomie lub nawet wzrosła, a ich samopoczucie uległo poprawie.
Pilotażowe programy w Polsce
Niektóre polskie miasta już testują skrócony czas pracy. Od 1 lipca 2024 roku Urząd Miasta w Lesznie wprowadził pilotażowy program 4-dniowego tygodnia pracy, a od 1 września 2024 roku podobne rozwiązanie zastosowano w Urzędzie Miasta we Włocławku. W obu przypadkach urzędnicy pracują krócej, ale są dostępni dla mieszkańców w dotychczasowych godzinach.
4-dniowy tydzień pracy: co mówią badania?
Badania przeprowadzone w Polsce wskazują na rosnące zainteresowanie skróceniem tygodnia pracy. Według raportu Manpower z października 2024 roku (2), 65% polskich pracowników popiera koncepcję czterodniowego tygodnia pracy. Jednak mimo pozytywnego nastawienia, istnieją obawy. Naczelną jest potencjalne obniżenie wynagrodzenia czy trudności w zarządzaniu czasem i obciążeniem pracą.
Z kolei według badania Clickmeeting (3) 44% respondentów uważa, że najbardziej efektywnie pracowaliby w systemie czterodniowego tygodnia pracy. 22% ankietowanych preferuje pracę zdalną lub hybrydową, co wskazuje na rosnącą potrzebę elastyczności w organizacji pracy.
A co na ten temat twierdzą pracodawcy?
Według Polskiego Instytutu Ekonomicznego (4), ponad połowa firm (51%) uważa, że wprowadzenie czterodniowego tygodnia pracy jest niemożliwe ze względu na specyfikę branży. Jednak co dwunasta duża firma jest gotowa rozważyć takie rozwiązanie.
Szkoda, że tylko tyle. Bo z programów pilotażowych wynika, że 4-dniowy tydzień pracy polegający na skróceniu czasu pracy o 20% przy zachowaniu dotychczasowego wynagrodzenia daje świetne efekty.
Wspomniany program pilotażowy w Wielkiej Brytanii wykazał, że w wyniku zmniejszenia czasu pracy (5):
- 71% pracowników było mniej wypalonych zawodowo,
- 39% zatrudnionych czuło się mniej zestresowanych,
- 65% wyniosła redukcja absencji chorobowych,
- rotacja zmniejszyła się o 57%.
Co ważne: firmy utrzymały co najmniej takie same przychody, jak przed wprowadzeniem zmiany. 92% organizacji biorących udział w pilotażu ogłosiło, że 4-dniowy tydzień pracy zostanie z nimi na dłużej. Niektóre z nich wprowadzą go na stałe.
I choć skrócenie wymiaru czasu pracy to wyzwanie, które nurtuje zwłaszcza przedsiębiorców w branżach wymagających ciągłości świadczenia usług lub produkcji, to wyniki brytyjskiego pilotażu mogą uspokoić również ich. W badaniu wzięły udział organizacje z branż takich jak:
- e-commerce,
- finanse,
- nieruchomości,
- IT,
- branża beauty,
- HR,
- hotelarstwo,
- usługi,
- ochrona zdrowia.
Być może wprowadzenie 4-dniowego tygodnia pracy będzie mniej inwazyjne, niż nam się wydaje?
4-dniowy tydzień pracy: wady i zalety
Wszystkie wymienione kwestie nieuchronnie prowadzą do zestawienia plusów i minusów skrócenia wymiaru czasu pracy – bo zmiana ma i jedne, i drugie. Przyjrzyjmy im się nieco bliżej.
Zalety 4-dniowego tygodnia pracy
Poprawa równowagi między życiem zawodowym a prywatnym
W krajach, które testowały to rozwiązanie, np. w Wielkiej Brytanii i Islandii, zauważono, że pracownicy częściej angażują się w aktywności rekreacyjne, sportowe oraz rodzinne, co pozytywnie wpływa na ich dobrostan psychiczny i fizyczny.
Zmniejszenie stresu i wypalenia zawodowego
Długie godziny pracy i brak odpoczynku to jedne z głównych czynników prowadzących do wypalenia zawodowego (6). Czterodniowy tydzień pracy wspiera redukcję stresu poprzez zapewnienie dodatkowego dnia regeneracji.
Wzrost produktywności
Choć może się wydawać, że skrócenie czasu pracy negatywnie wpłynie na wydajność, badania pokazują odwrotną tendencję. W krajach, gdzie testowano czterodniowy tydzień pracy, pracownicy byli bardziej skoncentrowani i efektywni, co pozwalało im wykonywać swoje obowiązki w krótszym czasie.
Przykład? W ramach programu „Work Life Choice Challenge Summer 2019” w firmie Microsoft w Japonii 2300 pracowników otrzymało dodatkowy dzień wolny w każdy piątek, zachowując pełne wynagrodzenie. W efekcie odnotowano wzrost wydajności o niemal 40%.
Lepsza retencja pracowników
4-dniowy tydzień pracy nie tylko sprzyja wypoczynkowi i regeneracji. Jest także konkurencyjnym benefitem! Zwłaszcza w momencie, w którym wiele firm zmaga się z problemem rotacji pracowników.
Korzyści dla środowiska
Last but no least: mniej dni pracy oznacza mniejszą liczbę dojazdów do biura, co prowadzi do redukcji emisji CO (może warto wykazać to w raporcie ESG?).
Co w takim razie znajduje się na liście wad?
Wady 4-dniowego tygodnia pracy
Potencjalny wzrost kosztów dla pracodawców
W niektórych przypadkach może okazać się, że dla utrzymania ciągłości pracy niezbędnym krokiem będzie zatrudnienie dodatkowego personelu.
Wrażliwość na zmianę w niektórych branżach
Ochrona zdrowia, handel detaliczny czy usługi gastronomiczne – specyfika tych sektorów sprawia, że ograniczenie liczby dni roboczych mogłoby negatywnie wpłynąć na dostępność usług. Na uwagę zasługują również firmy działające w międzynarodowym środowisku. Te mogą napotkać trudności związane z różnicami w organizacji czasu pracy w innych krajach.
Możliwe przeciążenie pracowników
W niektórych przypadkach pracownicy mogą być zmuszeni do intensywniejszej pracy w ciągu czterech dni, aby nadrobić skrócony tydzień. Konsekwencją może być przeciążenie obowiązkami, co doprowadzi do zwiększenia poziomu stresu. A to przeczy jednej z głównych idei czterodniowego tygodnia pracy.
Czy 3-dniowy weekend stanie się nową normą? Miejmy nadzieję, że przekonamy się niebawem.
Bibliografia:
- https://kadry.infor.pl/6833491%2Cczterodniowy-tydzien-pracy-od-kiedy-w-polsce-jak-jest-w-innych-kraja.html
- https://biuroprasowe.manpowergroup.pl/361446-polscy-pracownicy-chca-4-dniowego-tygodnia-pracy-mniej-chetnie-podchodza-do-zmiany-organizacji-a-6-na-10-z-nich-pracuje-tylko-z-biura-jakie-jeszcze-panuja-nastroje-na-polskim-rynku-pracy-raport
- https://kadry.infor.pl/wiadomosci/6578442%2Cczterodniowy-tydzien-pracy-co-polacy-sadza-o-skroceniu-czasu-pracy-c.html
- https://kadry.infor.pl/kadry/indywidualne_prawo_pracy/czas_pracy/6501968%2C4dniowy-tydzien-pracy-badanie-opinii-polskich-pracodawcow.html
- https://forsal.pl/praca/artykuly/8679648,4-dniowy-tydzien-pracy-wydajnosc-badanie.html
- Chirkowska-Smolak, T. (2009). Organizacyjne czynniki wypalenia zawodowego. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 71(4), 207–221